'Allemaal in hetzelfde vliegtuig'

De VPRO-gids wijdt per dag een pagina aan de films die dan te zien zijn. De beste film krijgt het predikaat 'film van de dag' en gisteravond ging de eer naar 'Contact' van Robert Zemeckis, gebaseerd op een boek van Carl Sagan: SF dus. Daar moet je van houden! En dat doe ik, van goede SF dan wel te verstaan - er is helaas meer pulp dan klasse. Jodie Foster speelde de hoofdrol. Daar moet je van houden. Ook dat doe ik.

Afgezien van de irritante reclameblokken (Net5!), was het een plezante avond met veel kijkplezier. Dr. Ellie Arroway, alias Jodie Foster heeft haar eigen SETI-project en ontvangt na veel inspanningen levenstekens van Vega, een ster 26 lichtjaren hier vandaan. Communicatie over 245.978.992.287.100 kilometer met intelligente wezens: fascinerend! Maar hier wil ik het even over iets anders hebben: de ondertiteling. Hoewel ik het Engels voldoende machtig ben om zonder vertaling te kunnen, lees ik toch onwillekeurig steeds die ondertiteling. Oude gewoonte…
Om aan te geven hoe groot het heelal is, stelde Jodie op gegeven moment dat er alleen in ons sterrenstelselal al zo'n 100 miljard sterren zijn. Wat stond er echter onderaan? 'Alleen ons zonnestelsel al telt 100 miljard sterren.' Ik weet dat ondertitelen slecht betaalt, maar om dan uit balorigheid het verschil tussen een sterrenstelsel en ons zonnestelsel niet meer te weten? Of dacht de vertaler slim te zijn: de zon is natuurlijk ook een ster en dus…

Ik moest denken aan dat prachtige boek van Bill Bryson: A Short History of Nearly Everything. Helaas was ik zo stom de vertaling ervan te kopen. En ik had nog wel gewaarschuwd moeten zijn: iemand die A short history vertaalt met 'Een kleine geschiedenis…' moeten ze voor straf 's zomers in een kleine broek de boulevard van Scheveningen op sturen. Ik had dus gewaarschuwd moeten zijn, maar toch… Aan het begin van hoofdstuk 1 citeert Bryson de astronoom Geoffrey Marcy die constateert dat er iets bijzonders aan de hand is met de planetenin ons zonnestelsel: 'They're all in the same plane. They're all going around in the same direction. It's perfect, you know. It's gorgeous. It's almost uncanny.' En inderdaad: als je erover nadenkt, is het eigenaardig dat alle negen planeten – ik tel Pluto gemakshalve even mee als planeet – in dezelfde richting om de zon draaien en ook nog eens min of meer in hetzelfde vlak liggen.

Wie schetste mijn verbazing toen ik de vertaling las: 'Ze zitten allemaal in hetzelfde vliegtuig. Ze draaien allemaal rond in dezelfde richting… Weet je, het is volmaakt. Het is grandioos. Het is bijna griezelig.'
Alle planeten in hetzelfde vliegtuig? Een apocalyptisch voertuig moet dat zijn: inderdaad heel erg griezelig!! Nou nee: die planeten zitten niet in een vliegtuig, hun omloopbanen bevinden zich in hetzelfde (platte) vlak. En dat is zeker niet griezelig, hooguit 'bijna mysterieus', weet je.

Net als technisch schrijvers moeten vertalers zich goed verdiepen in hun onderwerp: anders maak je, soms lachwekkende, fouten.
Paul @ 16:48 | link |